Στην παγκόσμια αγορά βοτάνων υπάρχουν εκατοντάδες σκευάσματα που πωλούνται ως ενισχυτικά της άμυνας του οργανισμού. Μπορεί να περιέχουν εξωτικά ή και σπάνια φυτά ή κοινά φυτά, που φύονται και στην ελληνική ύπαιθρο. Ίσως έχετε ακούσει ότι η εχινάκεια, το ριγανέλαιο, το βάμμα πρόπολης ή τα φύλλα της ελιάς ενισχύουν την άμυνα του οργανισμού. Πράγματι, βάσει ερευνών, όλα τα παραπάνω σκευάσματα έχουν δραστικά συστατικά που μπορούν να συμβάλλουν στην αποφυγή μολύνσεων ή λοιμώξεων. Αν ακολουθήσουμε, ωστόσο, το μοντέλο της σύγχρονης ολιστικής βοτανοθεραπείας, υπάρχει μία προτεινόμενη διαδικασία που μπορεί να μας οδηγήσει σε συγκεκριμένη επιλογή βοτάνων, μια διαδικασία βασισμένη στις εξατομικευμένες ανάγκες της υγείας το καθενός.
Στην ολιστική βοτανοθεραπεία προσπαθούμε να στηρίξουμε ολόκληρο τον οργανισμό ώστε να λειτουργήσει καλύτερα και το ανοσοποιητικό σύστημα.
Είναι εξάλλου εξαιρετικά πολύπλοκο και αλληλένδετο με τα υπόλοιπα συστήματα. Τα κυριότερα όργανα και ιστοί που σχετίζονται με το ανοσοποιητικό είναι το δέρμα, το έντερο, ο μυελός των οστών, ο σπλήνας, οι αδενοειδείς εκβλαστήσεις (τα κρεατάκια), οι αμυγδαλές, ο θύμος αδένας και οι υπόλοιποι αδένες του λεμφικού συστήματος, ο βλεννογόνος του αναπνευστικού, του πεπτικού, του ουροποιητικού και του αναπαραγωγικού. Διαφορετικά κύτταρα, που κυκλοφορούν μέσω του λεμφικού συστήματος και του αίματος σε ολόκληρο το σώμα, είναι υπεύθυνα για την άμυνα του οργανισμού έναντι εξωγενών και ενδογενών παραγόντων. Ένας από τους βασικούς παράγοντες που επηρεάζουν το ανοσοποιητικό σύστημα είναι το στρες (σωματικό ή ψυχολογικό). Η επιστήμη της ψυχονευροανοσολογίας, για παράδειγμα, μελετά το συσχετισμό μεταξύ της ψυχολογίας, του νευρικού συστήματος και του ανοσοποιητικού.
Κάποια από τα σημάδια ότι η άμυνα του οργανισμού υπολειτουργεί μπορεί να είναι οι αλλεπάλληλες ή επίμονες λοιμώξεις, οπουδήποτε στο σώμα, όπως οι μολύνσεις στο δέρμα, οι αναπνευστικές λοιμώξεις, η γρίπη και τα κρυολογήματα, τα γαστρεντερικά προβλήματα, οι ουρολοιμώξεις ή οι κυστίτιδες και άλλα συμπτώματα, όπως η έντονη κόπωση, η αργή επούλωση πληγών, οι άφθες και η συχνή επανεμφάνιση έρπη.
Στη διαδικασία λήψης αποφάσεων της δυτικής βοτανοθεραπείας λαμβάνονται υπόψη όλοι οι παράγοντες που μπορεί να επηρεάζουν την άμυνα του οργανισμού. Εξετάζουμε λοιπόν τα συμπτώματα αλλά και την αιτία των συμπτωμάτων, ώστε να καταλήξουμε στα κατάλληλα βότανα, ανάλογα με τις δράσεις τους.
Μπορούμε να υποστηρίξουμε το ανοσοποιητικό σύστημα συνήθως επιλέγοντας βότανα με τις παρακάτω δράσεις (δείτε αναλυτικά στον πίνακα):
- Αντισηπτικά (αντιμικροβιακά και αντιβακτηριακά) αντιμυκητιασικά και αντιικά. Σε περίπτωση προσβολής από κάποιο παθογόνο, μύκητα, ιό ή μικρόβιο, μπορούμε να υποστηρίξουμε το ανοσοποιητικό με βότανα που έχουν αυτές τις δράσεις.
- Αποτοξινωτικά. Στηρίζοντας τη λειτουργία της “αποτοξίνωσης”* με βότανα ανακουφίζουμε τον οργανισμό από το στρες των “τοξινών”* ή περιττών ουσιών, που μπορεί να επιβαρύνει και να επιβραδύνει το ανοσοποιητικό. Σύμφωνα με αυτή την προσέγγιση τα βότανα που δρουν ως αποχρεμπτικά, αποτοξινωτικά του ήπατος, υπακτικά, τονωτικά της κυκλοφορίας και εφιδρωτικά ή διουρητικά, συμβάλλουν στην αποτοξίνωση.
- Χαλαρωτικά, τονωτικά του νευρικού συστήματος και προσαρμογόνα (βότανα που βοηθούν τον οργανισμό να προσαρμοστεί στο στρες). Τα βότανα που επιδρούν στο νευρικό σύστημα, όπως τα επουλωτικά των νευρώνων, τα χαλαρωτικά, τα αγχολυτικά ή αντικαταθλιπτικά, σε συνδυασμό με ένα πλάνο υγείας που συμπεριλαμβάνει τη Διαχείριση Στρες, στηρίζουν το ανοσοποιητικό σύστημα, ανακουφίζοντας τον οργανισμό από τους παράγοντες που το εξαντλούν.
- Λεμφαγωγά (τονωτικά της κυκλοφορίας της λέμφου). Είναι η πρώτιστη δράση που αναζητούμε όταν θέλουμε να επιδράσουμε άμεσα, με ήπιο τρόπο στο ανοσοποιητικό σύστημα. Τονώνοντας την κυκλοφορία της λέμφου επιτρέπουμε στις ουσίες που αποβάλλονται δια μέσου της λέμφου να αποβληθούν γρηγορότερα, αλλά και στα λεμφοκύτταρα του ανοσοποιητικού να κυκλοφορήσουν πιο άμεσα στον οργανισμό.
Εξίσου σημαντική στην προσέγγιση της βοτανοθεραπείας είναι η στήριξη του πεπτικού συστήματος. Αναλόγως με τα συμπτώματα και τις ιδιαιτερότητες του κάθε ανθρώπου, είναι σημαντικό να βεβαιωθούμε πως γίνεται η κατάλληλη απορρόφηση ή λήψη πολύτιμων συστατικών, βιταμινών και ιχνοστοιχείων που επιδρούν στο ανοσοποιητικό. Για παράδειγμα, όταν η χλωρίδα του εντέρου δεν είναι σε ισορροπία (π.χ. στους καπνιστές ή σε όσους καταναλώνουν αλκοόλ, ζάχαρη ή καυτερά σε υπερβολή) ή αν υπάρχει φλεγμονή στο έντερο (π.χ. αν υπάρχει διατροφική ευαισθησία ή δυσανεξία) μπορεί να χρειαστούμε βότανα αντιφλεγμονώδη, επουλωτικά ή μαλακτικά και τονωτικά του πεπτικού. Η χρόνια (συχνά ασυμπτωματική) φλεγμονή του πεπτικού συστήματος, που μπορεί να οφείλεται σε υπερευαισθησία σε συγκεκριμένες τροφές, εικάζεται πως σχετίζεται με την εμφάνιση αυτοάνοσων νοσημάτων.
Μία από τις αρχές της ολιστικής βοτανοθεραπείας είναι πως προσπαθούμε να λειτουργούμε ήπια και μη παρεμβατικά, κυρίως υποστηρίζοντας τον οργανισμό στη διαδικασία της αυτοΐασης. Για την ενίσχυση του ανοσοποιητικού προτεραιότητα στη θεραπευτική διαδικασία είναι να δουλέψουμε με τις δράσεις που προαναφέρθηκαν, πριν χρειαστεί να καταλήξουμε σε βότανα που επηρεάζουν πιο έντονα το ανοσοποιητικό, αναλόγως, φυσικά, με την περίσταση. Ένας από τους λόγους που επιλέγουμε ήπια βότανα είναι ότι υπάρχει έντονη επιστημονική αντιγνωμία, που ακόμη δεν έχει επιλυθεί, σχετικά με το αν και κατά πόσο κάποια βότανα που επηρεάζουν άμεσα το ανοσοποιητικό σύστημα, μπορεί να περιπλέξουν την εξέλιξη αυτοάνοσων ή άλλων παθήσεων του ανοσοποιητικού.
Υπάρχουν, ωστόσο, βότανα και μύκητες που θεωρούνται προσαρμογόνα, τα οποία χρησιμοποιούνται παραδοσιακά για εκατοντάδες χρόνια και σύμφωνα με έρευνες, επιδρούν απευθείας στο ανοσοποιητικό σύστημα. Πολλά είναι Ασιατικής προέλευσης, και φαίνεται πως έχουν διερευνηθεί περισσότερο σε σχέση με άλλα Ευρωπαϊκά βότανα, ίσως λόγω του ότι η βοτανοθεραπεία, για παράδειγμα, στην Ινδία και στην Κίνα, είναι εδραιωμένη επιστήμη, ενταγμένη στο μοντέλο παραδοσιακής ιατρικής, που ανήκει στο εθνικό σύστημα υγείας. Παραδείγματα αυτών των βοτάνων είναι τα εξής: Astragalus membranaceus, Codonopsis, Ganoderma lucidum (Μανιτάρι Ρέισι), Lentinus edodes (Μανιτάρι Σιτάκε), Ligustrum lucidum, Schisandra chinensis.
Οι παθήσεις που σχετίζονται άμεσα με το ανοσοποιητικό σύστημα, όπως κάποιες αλλεργίες ή ατοπικές παθήσεις, κάποιες αυτοάνοσες παθήσεις και το AIDS, θέλουν συγκεκριμένη, ειδική μεταχείριση και σε κάποιες περιπτώσεις σε απόλυτη συνεργασία με τους θεράποντες ιατρούς, με πολλή προσοχή, ώστε τα βότανα να μην αλληλεπιδρούν με την φαρμακευτική αγωγή. Αντίστοιχα, ασθενείς με διαφορετικά είδη καρκίνου ή ασθενείς που έχουν υποβληθεί σε μεταμόσχευση ή/και χρειάζονται ανοσοκατασταλτική αγωγή, χρειάζεται να συμβουλευτούν τον γιατρό τους και επαγγελματία ειδικό, πριν αποφασίσουν να ακολουθήσουν τη βοτανοθεραπεία.**
| Βότανα για την ενίσχυση του ανοσοποιητικού | |
| Δράσεις | Παραδείγματα βοτάνων |
| Αντισηπτικά | γλυκόριζα, σκόρδο, τζίντζερ, κουρκουμάς, ρίγανη, μαύρο πιπέρι, καυτερή πιπεριά, θυμάρι, ρίγανη, καλέντουλα, λεμόνι, φασκόμηλο, εχινάκεια, σκόρδο |
| Αντι-ιικά | σαμπούκος, μελισσόχορτο, βαλσαμόχορτο, σκόρδο, κρεμμύδι, θυμάρι, ρίγανη, λεμόνι |
| Αποχρεμπτικά | σαμπούκος, θυμάρι, βερμπάσκο, γλυκόριζα, ινούλα, μέντα, δυόσμος, σκόρδο, μαύρο πιπέρι |
| Αποτοξινωτικά ήπατος | ραδίκι, πεντάνευρο, κουρκουμάς, τσουκνίδα, ινούλα, άρκτιο, λάπαθο (Rumex), γλυκόριζα, γαϊδουράγκαθο, αγκινάρα |
| Τονωτικά κυκλοφορίας | σαμπούκος, τίλιο, μέντα, φασκόμηλο, κανέλα, τζίντζερ, δεντρολίβανο, σκόρδο, καυτερή πιπεριά |
| Προσαρμογόνα | γλυκόριζα, αστράγαλος, ελευθερόκοκκος, σισάνδρα |
| Χαλαρωτικά | βαλσαμόχορτο, λεβάντα, βασιλικός, βαλεριάνα, σκουτελάρια, μελισσόχορτο, τίλιο |
| Λεμφαγωγά | ινούλα, κουρκουμάς, τσουκνίδα, τριγωνέλλα, γάλιο/κολλιτσίδα, άρκτιο |
| Αντιφλεγμονώδη | καλέντουλα, γλυκόριζα, κουρκουμάς, πεντάνευρο, άρκτιο |
| Τονωτικά της πέψης | μαραθόσπορος, γλυκάνισος, κουρκουμάς, κανέλα, τζίντζερ, γαρύφαλλο, εσπεριδοειδή |
| – Αυτά είναι μόνο κάποια παραδείγματα από τα πολλά βότανα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν με την κάθε αναφερόμενη δράση. Αναγράφονται με τη λαϊκή και όχι με την επίσημη, επιστημονική τους ονομασία.
– Όλα τα βότανα ενδέχεται να έχουν αντενδείξεις, παρενέργειες, αλληλεπιδράσεις ή να χρειάζονται ειδικές προφυλάξεις. – Μπορείτε να πειραματιστείτε με τα βότανα που είναι ασφαλή για εσάς, σκέτα ή σε συνδυασμούς που σας ταιριάζουν θεραπευτικά αλλά και γευστικά. |
|
| Συνταγή |
| Σκορδόμελο με πιπέρι
Η συνταγή συνδυάζει δύο αρχαίες συνταγές. Οι αρχαίοι Έλληνες συνδύαζαν μέλι με σκόρδο για τα προβλήματα του αναπνευστικού και οι Ρωμαίοι πιπέρι με μέλι. Υλικά: 1 κεφάλι σκόρδο, πολτοποιημένο, 1 κουτ. σούπας πιπέρι, 5 κουτ. σούπας μέλι. Αναμειγνύετε το πιπέρι με το σκόρδο και τα καλύπτετε με το μέλι. Κρατάτε το μείγμα σε ένα κλειστό βάζο για τουλάχιστον μισή μέρα, αναμιγνύετε όλα τα υλικά μαζί και χρησιμοποιείτε μερικές κουταλιές του γλυκού την ημέρα σκέτο, σε ψωμί ή σε ζεστό νερό. |
*Ο τεχνικός ορισμός της λέξης τοξίνη στη βιολογία είναι διαφορετικός από αυτόν που της αποδίδει η ολιστική ιατρική. Στην ολιστική ιατρική τοξίνη θεωρείται οποιαδήποτε περιττή για τον οργανισμό ουσία, που μπορεί να προκαλέσει πρόβλημα υγείας.
**Οι παραπάνω προτάσεις και το παρόν άρθρο, σκοπό έχουν την ενημέρωση και δεν αντικαθιστούν την θεραπεία. Εφόσον θέλετε να χρησιμοποιήσετε βότανα θεραπευτικά, συμβουλευτείτε τον γιατρό σας ή ειδικό επαγγελματία Βοτανοθεραπευτή.
***Γράφει η Κων/να Λίτσα, BSc Honours Herbal Medicine/ Phytotherapy Σύμβουλος Αγωγής Υγείας / Σύμβουλος Permaculture
