ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΛΚΟΟΛ
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Η χρήση και η κατάχρηση αλκοόλ στην εφηβεία εξακολουθεί να αποτελεί σημαντικό πρόβλημα στην Ευρώπη αλλά και σε όλο τον κόσμο. Στην Ελλάδα, σε μεγάλο ποσοστό εφήβων αναφέρεται χρήση και κατάχρηση αλκοόλ με μεγαλύτερη επίπτωση στις ημιαστικές και αγροτικές περιοχές. Οι παράγοντες κινδύνου για την έναρξη χρήσης του αλκοόλ είναι πολλοί και αφορούν στην οικογένεια, στους συνομηλίκους, τη μη φυσιολογική συμπεριφορά, τη διαφήμιση και σε γενετικούς παράγοντες, ενώ οι λόγοι που οι νέοι πίνουν ξεκινούν από την απλή ευχαρίστηση μέχρι την πεποίθηση ότι ξεπερνούν έτσι τα προσωπικά τους προβλήματα. Σημαντικό ποσοστό των εφήβων αγνοεί τα ανώτερα επιτρεπτά όρια αλκοόλ, καθώς και τα συμπτώματα της οξείας μέθης, που συχνά μπορεί να είναι απειλητική για την ζωή, ενώ ο χρόνιος αλκοολισμός είναι πρόβλημα που αφορά και στην εφηβική ηλικία. Το αλκοόλ σχετίζεται άμεσα με το θάνατο, η είναι σημαντικός παράγοντας στις περιπτώσεις αυτές για τους εφήβους. Η αντιμετώπιση του προβλήματος είναι εφικτή με τη συνεργασίας της οικογένειας, του ίδιου του εφήβου, της αποφυγής της διαφήμισης και της σωστή ενημέρωσης με την βοήθεια των παιδιάτρων.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Παρά τη μείωση της χρήσης παράνομων φαρμάκων στην εφηβική ηλικία, η χρήση και η κατάχρηση και η κατάχρηση αλκοόλ έχουν παραμείνει ως το πρώτο και μεγαλύτερο φαρμακευτικό πρόβλημα μεταξύ των νέων στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη. Οι έφηβοι είναι περισσότερο επιρρεπείς να αναπτύξουν πραγματικό εθισμό, διότι η μετάβαση από τη χρήση στην κατάχρηση και στην εξάρτηση επιταχύνεται με πολύ γρήγορο ρυθμό συγκριτικά με τους ενήλικες.
ΠΡΟΔΙΑΘΕΣΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΓΙΑ ΧΡΗΣΗ ΑΛΚΟΟΛ ΣΤΗΝ ΕΦΗΒΕΙΑ
Οικογένεια: οικονομική κατάρρευση, διαζύγιο, ασθένεια, θάνατος, αλκοολικοί γονείς
Οι συνομήλικοι: προσαρμογή στην παρέα, ενηλικίωση, περιέργεια, «της μόδας»
Μη φυσιολογική συμπεριφορά: κακή επίδοση μαθημάτων, έλλειψη στόχων απαισιοδοξία, μοναξιά κ.λπ.
Διαφήμιση, Γενετικοί λόγοι: γονίδιο
Το αλκοόλ ευθύνεται για τη νοσηρότητα και την θνητότητα στους εφήβους περισσότερο από ότι όλες οι άλλες ουσίες σε συνδυασμό. Επειδή το αλκοόλ όπως και τα τσιγάρα είναι νόμιμα και εύκολα διαθέσιμα, συχνά η χρήση τους παρερμηνεύεται από τους γονείς ως μια ακίνδυνη δοκιμή και αργούν να καταλάβουν την κατάχρηση αλκοόλ από τα παιδία τους, υποεκτιμώντας την έκταση του προβλήματος. Παράλληλα, οι ιατροί υποεκτιμούν τη σοβαρότητα και τη συχνότητα της χρήσης αλκοόλ από τους εφήβους. Στην πραγματικότητα, η κατάχρηση ουσιών από τους εφήβους είναι πιθανώς η παιδιατρική διάγνωση που συχνότερα διαφεύγει.
Το αλκοόλ ευθύνεται για τη νοσηρότητα και θνησιμότητα στους εφήβους περισσότερο από ότι οι άλλες ουσίες σε συνδυασμό . Επειδή το αλκοόλ , όπως και τα τσιγάρα , είναι νόμιμα και εύκολα διαθέσιμα , συχνά η χρήση τους παρερμηνεύεται από τους γονείς ως μια ακίνδυνη δοκιμή και αργούν να καταλάβουν την κατάχρηση του αλκοόλ από τα παιδιά τους , υποεκτιμώντας την έκταση του προβλήματος . Παράλληλα , οι ιατροί υποεκτιμούν την σοβαρότητα και την συχνότητα της χρήσης αλκοόλ από τους εφήβους. Στην πραγματικότητα , η κατάχρηση ουσιών από τους εφήβους είναι πιθανώς η παιδιατρική διάγνωση που συχνότερα διαφεύγει.
ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ
Στις ΗΠΑ , οι εκτιμήσεις αναφέρουν ότι οι περισσότεροι από 300.000 αλκοολικοί είναι ηλικίας 13-18 ετών και οι μελέτες δείχνουν ότι οι έφηβοι στις αγροτικές περιοχές πίνουν τόσο συχνά , όσο και οι έφηβοι των αστικών περιοχών . Από μελέτες έχουν βρεθεί πως τόσο στις ΗΠΑ , όσο και στην Ευρώπη , 87% των αποφοίτων λυκείου έχουν κάνει χρήση αλκοόλ κάποια στιγμή στη ζωή τους , 67% έχουν μεθύσει και 51% έχουν μεθύσει κατά την διάρκεια του μήνα πριν από την έρευνα , ενώ σε άλλη μελέτη φάνηκε ότι το 50% των τελειόφοιτων έχουν οδηγήσει αυτοκίνητο μετά από χρήση αλκοόλ ή έχουν επιβιβαστεί σε όχημα που οδηγούσε μεθυσμένος οδηγός .
Στις Ευρωπαϊκές χώρες , η κατανάλωση αλκοόλ είναι αρκετά συχνή από τους εφήβους , με την Ελλάδα να κατέχει την Τρίτη θέση μετά την Δανία και τη Βρετανία . Τις καταστροφικές , συνέπειες της άκριτης χρήσης του αλκοόλ δείχνει το γεγονός ότι στην Ευρώπη , ένας στους τέσσερις θανάτους μεταξύ των ηλικιών 15-29 συνδέεται άμεσα ή έμμεσα με το οινόπνευμα.
Από τα στοιχεία ερευνών στην Ελλάδα προκύπτει ότι οι έφηβοι καταναλώνουν για πρώτη φορά αλκοόλ στην ηλικία 12 ετών , ενώ ο μέσος όρος της ηλικίας που αρχίζουν οι νέοι να συμμετέχουν στην επικίνδυνη αυτή συνήθεια διαμορφώνεται στα 16,2 χρόνια . Σε έρευνα του ΕΚΤΕΠΝ (Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης – Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά και την Τοξικομανία ) , 97,6% των μαθητών δήλωσαν κατανάλωση αλκοόλ τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους και 32% 20 ή περισσότερες φορές το 12μηνο . Τα αγόρια αρχίζουν νωρίτερα τη σχέση τους με το αλκοόλ (15,1 ετών) σε σύγκριση με τα κορίτσια (17,3 ετών ). Ένας στους τρείς νέους ηλικίας 16-18 ετών ισχυρίζεται ότι πίνει αλκοόλ τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα , το 17% ότι πίνει τουλάχιστον τρεις φορές την εβδομάδα και το 20% ότι καταναλώνει πάνω από 5 ποτήρια στο ίδιο χρονικό διάστημα. Από έρευνα της ΠΟΥ στη διάρκεια 2001-2002 , σε δείγμα 1.324 νέων ηλικίας 15 χρονών , διαπιστώθηκε πως το 23,4% των αγοριών και 16,9% των κοριτσιών είχαν κάνει χρήση 2 ή περισσότερες φορές τον τελευταίο μήνα πριν την έρευνα . Στην Ελλάδα σε αντίθεση με τις ΗΠΑ , η γεωγραφική προέλευση των μαθητών που καταναλώνουν αλκοόλ επικεντρώνεται στις ημιαστικές και αγροτικές περιοχές και μειώνεται στα αστικά κέντρα και ιδιαίτερα στη Θεσσαλονίκη (στοιχεία από την έρευνα του ΕΠΙΨΥ – Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής το 1998 , σε πανελλήνιο επίπεδο , με 8.500 μαθητές ηλικίας 13-18 ετών )
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ
Η έναρξη, η χρήση και τα πρώτα στάδια κατάχρησης αλκοόλ έχουν τις ρίζες τους στην εφηβεία, όταν ο νέος εξακολουθεί να μένει στην οικογένεια. Σύμφωνα με τη θεωρία της κοινωνικής μάθησης, οι έφηβοι μαθαίνουν παρατηρώντας τις συμπεριφορές προτύπων όπως οι γονείς, τα αδέλφια και σύντροφοι και τα πρότυπα με αυθεντία τείνουν να έχουν μεγαλύτεροι επίδραση. Οι παράγοντες που προδιαθέτουν στη χρήση αλκοόλ στην εφηβεία, φαίνονται στον πίνακα 1.
ΛΟΓΟΙ ΠΟΥ ΟΔΗΓΟΥΝ ΟΙ ΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ ΣΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΑΛΚΟΟΛ
→ η άποψη ότι η χρήση αλκοόλ είναι δράση ενάντια στην αυστηρότητα των γονιών
→ για διασκέδαση
→ για κοινωνικοποίηση
→ θεωρούν ότι έτσι θα είναι πιο αποδεκτοί
→ για δοκιμή, ρίσκο, για να αποδείξουν σεξουαλικό θάρρος
→ για να μειώσουν το άγχος
→ για να ανακουφιστούν από την ανησυχία, την κατάθλιψη και το φόβο
→ για να ξεφύγουν από την πλήξη
→ για να ανακουφιστούν από τον πόνο ενός οικογενειακού προβλήματος
→ για να λύσουν προσωπικά προβλήματα
Προδιαθεσικοί παράγοντες από την οικογένεια στη χρήση αλκοόλ είναι τα δυσάρεστα γεγονότα όπως η οικονομική κατάρρευση , οι χαλαρές οικογενειακές σχέσεις ή το διαζύγιο των γονέων , η ύπαρξη ασθένειας ή θανάτου στην οικογένεια και ο αλκοολικός γονέας . Οι γονείς που κάνουν κατάχρηση αλκοόλ γίνονται πρότυπα για τα παιδιά τους . Η κατάχρηση αλκοόλ από τους γονείς έχει αρνητικές επιδράσεις στα παιδιά τους , συμπεριλαμβανομένων των αυτοκινητιστικών ατυχημάτων λόγω αλκοολισμού της μητέρας , την υψηλότερη συχνότητα σωματικής και συναισθηματικής κακοποίησης των παιδιών , την υψηλότερη συχνότητα σχολικών προβλημάτων και προβλημάτων συμπεριφοράς , τη χαμηλή αυτοεκτίμηση κ.λπ. Τις τελευταίες δεκαετίες έχει διερευνηθεί και στοιχειοθετηθεί η συσχέτιση οικογενειακού ιστορικού αλκοολισμού στα παιδιά. Οι έφηβοι που έχουν ένα ή περισσότερους συγγενείς << πρώτου βαθμού>> με ιστορικό αλκοολισμού , έχουν 3-5 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο για κατάχρηση αλκοόλ. Οι οικογένειες με αλκοολικό γονιό έχουν την εμπειρία επαναλαμβανόμενων διαταραχών των οικογενειακών ρυθμών και συσσώρευση αγχογόνων γεγονότων της ζωής , στα οποία περιλαμβάνονται διαταραγμένοι τύποι της αλληλεπίδρασης γονέα – παιδιού και η ένταση μεταξύ των συζύγων. Η επίδραση του αλκοολισμού του γονέα στο παιδί ή στον έφηβο μπορεί να είναι τεράστια. Ο αλκοολικός γονέας έχει μειωμένη ανάμειξη στη ζωή του παιδιού ή του εφήβου, που μπορεί να οδηγήσει σε συνεχή ή χαλαρή πειθαρχία και λίγη επίβλεψη. Επιπλέον επηρεάζεται αρνητικά η εξελικτική πορεία και ο αυτοέλεγχος στο παιδί, ενώ η ανατροφή του μειονεκτεί , αφού ζει σε απαξιωτικό , ακόμη και εχθρικό περιβάλλον. Πολλοί έφηβοι πίνουν για λόγους προσαρμογής στη παρέα , γιατί αισθάνονται ως <<ενήλικοι>>, από περιέργεια , ή γιατί είναι της μόδας , ή ακόμη στο πλαίσιο μιας αποκλίνουσας συμπεριφοράς , όπως κακή επίδοση στα μαθήματα , έλλειψη στόχων , απαισιοδοξία , μοναξιά κ.λπ. Η διαφήμιση αποτελεί σημαντικό ενθαρρυντικό παράγοντα , αφού οι έφηβοι στις περισσότερες χώρες βομβαρδίζονται κυριολεκτικά από διαφημιστικά σποτ για μπύρες και κάθε είδους ποτά. Σε μελέτη διαπιστώθηκε ότι η τηλεόραση, ακολουθημένη από τον τύπο, ήταν οι συχνότερες πηγές πληροφόρησης των εφήβων για το αλκοόλ. Στις τηλεοπτικές εκπομπές και διαφημίσεις κυριαρχεί αφθονία θετικών περιγραφών για τη χρήση αλκοόλ και μικρή αναφορά στις ανεπιθύμητες ενέργειες . Τέλος στην κατάχρηση αλκοόλ φαίνεται πως ενέχονται γενετικοί παράγοντες . Σε μελέτη διαπιστώθηκε ότι η τηλεόραση, ακολουθούμενη από τον τύπο , ήταν οι συχνότερες πηγές πληροφόρησης των εφήβων για το αλκοόλ. Στις τηλεοπτικές εκπομπές και διαφημίσεις κυριαρχεί αφθονία θετικών περιγραφών για τη χρήση αλκοόλ και μικρή αναφορά στις ανεπιθύμητες ενέργειες . Τέλος , στην κατάχρηση αλκοόλ φαίνεται πως ενέχονται και γενετικοί παράγοντες . Σε μελέτες έχει βρεθεί ότι το ποσοστό αλκοολισμού είναι αυξημένο σε μονογενή σε σχέση με διζυγωτικά δίδυμα , ενώ σε άλλες βρέθηκε ότι υιοθετημένα παιδιά αλκοολικών γονέων που μεγαλώνουν σε μη αλκοολικό περιβάλλον , έχουν 3-4 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο να γίνουν αλκοολικοί , παρά γεγονός ότι ανατράφηκαν από μη αλκοολικούς γονείς . Ο κίνδυνος για αλκοολισμό φαίνεται ότι εξαρτάται τόσο από τον αριθμό των αλκοολικών συγγενών , όσο και από τη στενότητα των σχέσεων τους με το άτομο που ερευνάται . Από μελέτη φάνηκε ότι ο κίνδυνος εμφάνισης αλκοολισμού αγγίζει το 80% στα άτομα που μόνο κάποιος συγγενής πρώτου βαθμού ήταν αλκοολικός .
ΠΟΥ ΚΑΙ ΓΙΑΤΙ ΠΙΝΟΥΝ ΟΙ ΝΕΟΙ
Πολλοί και περίπλοκοι λόγοι ερμηνεύουν το γιατί πίνουν οι νέοι (πίνακας 2 ) οι περισσότεροι από αυτούς όμως σχετίζονται με την επιθυμία τους να νοιώθουν καλά και να περνούν όμορφα με τους φίλους τους . Από έρευνες έχει διαπιστωθεί ότι από τους πιο σημαντικούς λόγους που οδηγούν τους εφήβους στη χρήση αλκοόλ είναι η διευκόλυνση της κοινωνικοποίησης τους και η σεξουαλική αποδοχή. Έτσι εξηγείται η χρήση αλκοόλ κάτω από ορισμένες συνθήκες ( πίνακας 3).
ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗ ΧΡΗΣΗ – ΚΑΤΑΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΑΛΚΟΟΛ
Ο τρόπος που το αλκοόλ επηρεάζει τον οργανισμό εξαρτάται από την πυκνότητα του στο αίμα , που είναι υψηλότερη όταν κάποιος πίνει γρήγορα. Ποτά με υψηλή περιεκτικότητα σε αλκοόλ απορροφώνται γρηγορότερα. Το αλκοόλ στο αίμα αυξάνει μετά από κάθε ποτό. Το οινόπνευμα απορροφάτε από το στομάχι και το λεπτό έντερο. Η απορρόφηση του αρχίζει 10 λεπτά , μετά την λήψη του και επηρεάζεται από την παρουσία ή όχι τροφής. Η υψηλότερη στάθμη στο αίμα παρατηρείται σε 40-60 λεπτά. Το οινόπνευμα διαχέεται σε όλους τους ιστούς σε βραχύ χρονικό διάστημα. Ο μεταβολισμός του αλκοόλ γίνεται στο ήπαρ από το ένζυμο alcohol dehydrogenase σε ακεταλδευδη, που στη συνέχεια μεταβολίζεται σε διοξείδιο του άνθρακα και νερό. Η ποσότητα αλκοόλ που μπορεί κάποιος να κάνει χρήση την εβδομάδα δεν πρέπει να ξεπερνά τις 21 μονάδες για τους άντρες και τις 14 για τις γυναίκες . Τα όρια ασφαλείας για τους εφήβους είναι : 14 μονάδες / εβδομάδα για τα αγόρια και 7 μονάδες / εβδομάδα για τα κορίτσια ( κάθε μονάδα ισοδυναμεί περίπου με 8 γραμμάρια αλκοόλ , όσο δηλαδή περιέχουν ένα ποτήρι κρασί , ή μία μεζούρα οινοπνευματωδών του μπαρ ). Είναι γνωστό ότι ο γερός πότης βλάπτει σοβαρά την υγεία του και κινδυνεύει από ατυχήματα στο δρόμο , στο σπίτι και τη δουλειά. Το υπερβολικό ποτό είναι επίσης η αιτία του χουλιγκανισμού , της αντικοινωνικής συμπεριφοράς και της βίας στο σπίτι , καθώς της διακοπής των προσωπικών σχέσεων.
Α. ΟΞΕΙΑ ΔΗΛΗΤΗΡΙΑΣΗ
Αυτή χαρακτηρίζεται ως ελαφρά (φάση ψυχοδιέργεσης ) μέτρια ( φάση αταξικών φαινομένων) , βαριά και κωματώδη ανάλογα με το ποσό της αλκοόλης που καταναλώθηκε (πίνακας 5). Αρχικά το άτομο εμφανίζεται εύθυμο , φλύαρο , χωρίς αυτοέλεγχο και υπό διέγερση. Συνήθως υπερεκτιμά τις ικανότητες του , αλλά αδυνατεί να αυτοσυγκεντρωθεί . Αύξηση της κατανάλωσης οδηγεί σε διαταραχές άρθρωσης του λόγου, δυσχέρεια στη βάδιση και νυσταγμό. Παρατηρείται νωθρότητα προσώπου και αδυναμία αντίδρασης της κόρης του οφθαλμού στο φως . Κατά το δεύτερο στάδιο , το άτομο αδυνατεί να βαδίσει πέφτει κάτω υπό σύγχυση και εμφανίζει διαταραχές μνήμης . Στη φάση της βαριάς δηλητηρίασης , το άτομο παρουσιάζει διπλωπία αταξία , υπογλυκαιμία και ακαμψία άκρων. Μπορεί να επέλθει ο θάνατος , αν το άτομο εισέλθει σε κώμα. Τέλος , στην περίπτωση του αλκοολικού κώματος , έχουν εκλείψει τα αντανακλαστικά στο φως , το πρόσωπο είναι υγρό , η θερμοκρασία σώματος χαμηλή και επικρατεί απώλεια συνείδησης και έκπτωση της αναπνοής .
Β. ΧΡΟΝΙΑ ΔΗΛΗΤΗΡΙΑΣΗ
(ΑΛΚΟΟΛΙΣΜΟΣ)
Συνέπεια της χρόνιας κατανάλωσης , αλκοόλης σε αλκοολικά άτομα παρατηρείται ανορεξία, απώλεια βάρους , γαστρεντερίτιδα , διάρροια, ηπατοτοξικότητα και κίρρωση του ήπατος . Επιπλέον , παρατηρούνται επώδυνη πολυνευρίτιδα , αισθητικές διαταραχές , οπτική ατροφία, ελάττωση της μνήμης και μυϊκή αδυναμία . Συχνά χρόνια αλκοολικά άτομα παρουσιάζουν τρομώδες παραλήρημα, που εκδηλώνεται με την ανησυχία , αυπνία , οπτικοακουστικές ψευδαισθήσεις . Τέλος μπορεί σε αλκοολικούς να αναπτυχθεί οξεία αλκοολική ψύχωση (ή σύνδρομο Korsakhof ) σοβαρές ψυχικές διαταραχές λόγω χρόνιας αλλοίωσης του μυοκαρδίου (αρρυθμίες , καρδιακή ανεπάρκεια ). Σε περιπτώσεις οξειών δηλητηριάσεων αρχικά επιβάλλεται το ταχύτερο δυνατό να απομακρυνθεί η αλκοόλη από το στομάχι πράμα που επιτυγχάνεται είτε ,με εμετό ή με γαστρική πλύση. Επιβάλλεται επίσης να διατηρηθούν η θερμοκρασία του σώματος και η αναπνοή σε κανονικά επίπεδα . Κάθε δίωρο χορηγούνται 2 gr διττανθρακικού νατρίου για αλκαλοποίηση των ούρων. Σε οξείες περιπτώσεις βαριάς μέθης ή κώματος επιβάλλεται αιμοδιυλιση (αιμοκάθαρση) του αίματος για μείωση της αλκοόλης κάτω των 50 mg. Σε οξεία αλκοολική ψύχωση χορηγούνται παραλδεύδη , φαινοβαρβιτάλη ή διαζεπάμη (10 mg ενδοφλεβίως ). Αν δεν επαρκούν , χορηγείται πρόσθετη δόση. Στους χρόνια αλκοολικούς , χορηγούνται τροφές πλούσιες σε βιταμίνες και πρωτεΐνες , θειαμίνη , φολικό και ασκορβικό οξύ. Συχνά χορηγείται δισουλφιράμη σε δισκία (0,5 gr) που δρα ανασταλτικά επί του ,μεταβολισμού της αλκοόλης και οδηγεί σε συσσώρευση ακεταλδεύδης . Το προϊόν αυτό προκαλεί γαστρεντερικές διαταραχές και δυσφορία , γεγονός που αποτρέπει την κατανάλωση της αιθανόλης . Η απότομη διακοπή της κατανάλωσης της αλκοόλης οδηγεί σε στερητικό σύνδρομο.
ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΑΧΡΗΣΗ ΑΛΚΟΟΛ
Οι κίνδυνοι από την κατάχρηση αλκοόλ στους εφήβους περιλαμβάνουν την αντικοινωνική συμπεριφορά (εσωστρέφεια , συναισθηματική απομάκρυνση , ανειλικρίνεια , κατάσταση απουσίας ελέγχου) και ριψοκίνδυνη συμπεριφορά ( διέγερση και μείωση κριτικής ικανότητας , παρορμητικότητα , αμνησία, μείωση αντίληψης , συσκότιση , sex χωρίς προφυλάξεις , χρήση και άλλων τοξικών ουσιών και αυξημένη νοσηρότητα και θνησιμότητα ) (πίνακας 4) . Οι τρεις κύριες αιτίες θανάτου και αναπηρίας μεταξύ των εφήβων είναι ο τραυματισμός από ατύχημα, η αυτοκτονία και η δολοφονία. Τρομακτικό είναι το γεγονός ότι το αλκοόλ συμβάλλει στο 25-50% των εφηβικών ατυχημάτων , των δολοφονιών και των αυτοκτονιών. Η συχνή κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων αλκοόλ μπορεί να βλάψει το ήπαρ , την καρδιά και τον εγκέφαλο. Οι κίνδυνοι για την σωματική υγεία εξαρτώνται από την ποσότητα της κατανάλωσης . Το αλκοόλ είναι κατασταλτικό του ΚΝΣ. Σε μικρές δόσεις προκαλεί χαλάρωση και διέγερση, με εμφανή επίδραση στην κρίση. Σε μεγαλύτερες δόσεις προκαλούνται διαταραχές της άρθρωσης , της ομιλίας , του βαδίσματος , της συμπεριφοράς και της επαφής με το περιβάλλον. Λήθαργος και κώμα είναι οι επιπλοκές που συνοδεύουν πυκνότητες οινοπνεύματος υψηλότερες των 300 mg %.
ΠΟΥ ΠΙΝΟΥΝ ΟΙ ΝΕΟΙ
→Σε πάρτι με φίλους
→Σε μια μικρή ή μεγάλη ομάδα φίλων
→Τις νύχτες του Σαββατοκύριακου
→Στο σπίτι φίλου όταν λείπουν οι γονείς του
Η κλινική εικόνα συνοδεύεται από πτώση της θερμοκρασίας του σώματος , υπόταση , υπογλυκαιμία, διαταραχές των ηλεκτρολυτών. Πυκνότητα αλκοόλ 500 mg/dl είναι θανατηφόρος .Ο θάνατος στην οξεία μέθη οφείλεται στην καταστολή της αναπνοής . Η βαριά κατανάλωση οινοπνεύματος συνεπάγεται περιόδους προσωρινής αμνησίας , η επονομαζόμενη συσκότιση ( black out), σε πολλά εξαρτημένα από το αλκοόλ άτομα. Κατά τη διάρκεια της συσκότισης , ο έφηβος δεν μπορεί να ανακαλέσει στη μνήμη του συγκεκριμένα συμβάντα , αν και την ίδια στιγμή έχει πλήρη συνείδηση.
ΚΛΙΝΙΚΟ ΚΑΙ ΣΤΕΡΗΤΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ
Το κλινικό σύνδρομο είναι ανάλογο της ποσότητας του αλκοόλ στο αίμα (πίνακας 5). Αρχικά παρατηρείται ευφορία , διαταραχή της συμπεριφοράς , του βαδίσματος και της ομιλίας . Ο χρόνος και η ικανότητα αντίδρασης σε εξωτερικό ερέθισμα επηρεάζονται δυσμενώς και η οδήγηση γίνεται επικίνδυνη .
ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΑΧΡΗΣΗ ΑΛΚΟΟΛ
→ Αντικοινωνική συμπεριφορά: εσωστρέφεια , συναισθηματική απομάκρυνση , ανειλικρίνεια , κατάσταση απουσίας ελέγχου.
→ Ριψοκίνδυνη συμπεριφορά : διέγερση , μείωση κριτικής ικανότητας , παρορμητικότητα , αμνησία, μείωση αντίληψης , συσκότιση.
→Ροπή σε ριψοκίνδυνες συμπεριφορές : sex χωρίς προφυλάξεις , χρήση άλλων τοξικών ουσιών , προθάλαμος ναρκωτικών.
→Νοσηρότητα και θνησιμότητα : ατυχήματα, αυτοκτονίες , δολοφονίες .
Πυκνότητα οινοπνεύματος στο αίμα 0,1g% θεωρείται και νομικά ότι προκαλεί τοξίκωση και είναι σημείο ενοχής σε περίπτωση τροχαίου ατυχήματος. Έντονη τοξίκωση και ακολούθως κώμα επέρχονται με πυκνότητα οινοπνεύματος στο αίμα 0,2-0,3 g%. Ο έλεγχος της αναπνοής παρέχει ακριβή εικόνα της πυκνότητας του οινοπνεύματος στο αίμα και χρησιμεύει στον καταλογισμό ευθυνών από το δικαστήριο. Η υπογλυκαιμία είναι συχνή επιπλοκή της οξείας μέθης και πρέπει να αντιμετωπίζεται . Εξωτερικές κακώσεις , ακόμα και της κεφαλής , είναι συχνές στα άτομα με οξεία μέθη και πάντα πρέπει να εξετάζεται η περίπτωση σε ανάλογες περιπτώσεις κατάγματος του κρανίου ή υποσκληριδίου αίματος , παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχουν κακώσεις των μαλακών μορίων κεφαλής . Η παράλληλη τοξίκωση με άλλες εξαρτησιογόνες ουσίες και φάρμακα είναι συχνή και πρέπει πάντα να εξετάζεται στις περιπτώσεις οξείας μέθης. Στην αντιμετώπιση της οξείας μέθης με αλκοόλ είναι σημαντικό να ερευνηθεί η πιθανότητα πολλαπλής συνεργίας με άλλες φαρμακευτικές ουσίες . Στη διάγνωση και στην περαιτέρω θεραπευτική προσέγγιση συμβάλλει η λήψη γαστρικού υγρού , αίματος και ούρων για τον προσδιορισμό των επιπέδων οινοπνεύματος . Στις περιπτώσεις οξείας μέθης προέχει η διατήρηση σε φυσιολογικά επίπεδα της θερμοκρασίας του σώματος και της αρτηριακής πίεσης , η διόρθωση της υπογλυκαιμίας και των καρδιόαναπνευστικών δυσκολιών. Μεγάλη προσοχή χρειάζεται για τυχόν τραύματα κεφαλής . Η ενδοφλέβια χορήγηση γλυκόζης , η διόρθωση των ηλεκτρολυτών , της μεταβολικής οξέωσης Και της μυοκαρδιοπάθειας για την αποτροπή της ευρείας καρδιαγγειακής ανεπάρκειας αποτελούν τον κορμό της αντιμετώπισης της οξείας τοξίκωσης με οινοπνευματώδη. Το άτομο που βρίσκεται σε οξεία μέθη πρέπει , τέλος , να προστατευτεί και από τον αυτοτραυματισμό.
ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ ΟΙΝΟΠΝΕΥΜΑΤΟΣ ΣΤΟ ΑΙΜΑ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΣ ΤΟΞΙΚΩΣΗΣ
| Οινόπνευμα Πυκνότητα (g%) κλινική εικόνα τοξίκωσης |
| 0,5 Ευφορία |
| 0,20 Έντονη τοξίκωση |
| 0,30 Κώμα |
| 0,35 Θάνατος |
Η χρόνια κατάχρηση οινοπνεύματος συνοδεύεται από γαστρίτιδα, έλκος του στομάχου , παγκρεατίτιδα , μυοκαρδίτιδα και κίρρωση του ήπατος . Στους αλκοολικούς , συνήθης έλλειψη βιταμινών του συμπλέγματος Β (θειαμίνη , φυλλικό οξύ) και των ιχνοστοιχείων μαγνησίου και ψευδαργύρου. Απότομη στέρηση του οινοπνεύματος στα εθισμένα , εξαρτημένα άτομα προκαλεί το στερητικό σύνδρομο (ανησυχία, αυπνία, ψυχοδιανοητικές διαταραχές , τρόμος , σπασμοί). Τα συμπτώματα αρχίζουν 6-8 ημέρες μετά την αποχή από το οινόπνευμα και εξελίσσονται σε επικίνδυνη για τη ζωή κατάσταση αν δεν αντιμετωπιστούν έγκαιρα και αποτελεσματικά.
ΧΡΟΝΙΟΣ ΑΛΚΟΟΛΙΣΜΟΣ
Τα προβλήματα της αντικοινωνικής συμπεριφοράς , της κατάθλιψης Και των ψυχοδιανοητικών δυσκολιών που παρατηρούνται με τη χρόνια λήψη οινοπνεύματος , απαιτούν προσοχή και σωστή αντιμετώπιση . Το Εθνικό Συμβούλιο για τον αλκοολισμό στις ΗΠΑ και η Αμερικανική Εταιρεία Εθισμού δίνουν ένα κοινό αποδεκτό όρο για τον αλκοολισμό <<Ο αλκοολισμός είναι πρωτοπαθής , χρόνια νόσος με γενετικούς , ψυχοκοινωνικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Χαρακτηρίζεται από συνεχή ή περιοδική εξασθένηση του ελέγχου της χρήσης αλκοόλ , συνεχή χρήση παρά τις ανεπιθύμητες συνέπειες και διαταραχές στη σκέψη >>
Οι χρόνιοι αλκοολικοί έφηβοι είναι δυνατόν να παρουσιάσουν σοβαρά προβλήματα . Η προοδευτικά αυξανόμενη ποσότητα κατανάλωσης αλκοόλ τους οδηγεί σε συμπεριφορά συνεχούς αναζήτησης , γίνονται πιο εσωστρεφείς και ανειλικρινείς και ξεκινά μια διαδικασία συναισθηματικής απομάκρυνσης από την οικογένεια , ενώ προοδευτικά , η ανάγκη εύρεσης αλκοόλ κυριαρχεί στη ζωή τους. Συχνά οι έφηβοι αλκοολικοί πίνουν περισσότερο απ΄ ότι είχαν σκοπό και η χρήση αλκοόλ συνεχίζεται παρά τις επιβλαβείς συνέπειες που μπορεί να είναι ψυχολογικές , κοινωνικές , νομικές , οικονομικές ,πνευματικές ή να αφορούν στην πνευματική τους αντίληψη. Τέλος οι έφηβοι αλκοολικοί συνήθως ελαχιστοποιούν την επίδραση που έχει η χρήση αλκοόλ στην υγεία τους και στερούνται της επίγνωσης , της αποδοχής και της κατανόηση για τη φύση και τη βαρύτητα του προβλήματος τους. Ο έφηβος αλκοολικός σκέφτεται κάπως έτσι :<< Δεν πίνω περισσότερο από τους φίλους μου και μπορώ να σταματήσω τη λήψη αλκοόλ όποτε θελήσω>>
ΥΠΟΠΤΑ ΣΗΜΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΑΙΡΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΑΛΚΟΟΛΙΣΜΟΥ
→Πίνεις όταν είσαι μόνος στο σπίτι ή στο μπαρ
→Όταν αδειάσει το ποτήρι το ξαναγεμίζεις
→ Συνεχίζεις τη χρήση , ενώ έπαθες ατύχημα υπό την επήρεια αλκοόλ
→Διαπληκτίζεσαι στο σπίτι σου όταν έχεις πιεί μερικά ποτηράκια
→Νοιώθεις άσχημα αν δεν πιείς μια μέρα αλκοόλ
→καθυστερείς στη δουλειά σου επειδή έχεις πιεί πολύ
→Εξακολουθείς να πίνεις όταν οι άλλοι έχουν σταματήσει
→Πίνεις για να χαλαρώσεις ή να νοιώσεις ευχάριστα στο τέλος της ημέρας
→Έχεις τρεμούλα ή νοιώθεις επιθυμία να πιείς ένα ποτό όταν σηκώνεσαι το πρωί
Πολύ συχνά , ακόμα Και οι γονείς που είναι γνώστες του προβλήματος , δίνουν λανθασμένες πληροφορίες σχετικά με την ποσότητα και την συχνότητα που πίνουν τα παιδιά τους . Η διαχωριστική γραμμή μεταξύ του μέσου πότη και του ανθρώπου που έχει εξαρτηθεί από το αλκοόλ , ή αυτού που βλάπτει την υγεία του πίνοντας υπερβολικά, είναι πολύ λεπτή . Όσο περισσότερες είναι οι θετικές απαντήσεις στις ερωτήσεις του πίνακα 6, τόσο η πιθανότητα ύπαρξης προβλήματος αλκοολισμού είναι μεγαλύτερη.
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ-ΠΡΟΛΗΨΗ
Τα προβλήματα του αλκοολικού εφήβου απαιτεί την ατομική και εντός των ομάδων, θεραπευτική προσέγγιση του, με σκοπό την αποτοξίνωση του από τη βαθμιαία αποκατάσταση του. Η προσπάθεια καταβάλλεται στην αλλαγή συμπεριφοράς του εφήβου, με αποχή από το οινόπνευμα ή και άλλα φάρμακα, την διακοπή των σχέσεων με τα άτομα που κάνουν χρήση οινοπνεύματος και την εντατική παρακολούθηση , ψυχιατρική , κλινική και εργαστηριακή (εξέταση αίματος , ούρων, αναπνοής ) του νέου ατόμου , ώστε να επιτύχει στην προσπάθεια που καταβάλει να παραμείνει ελεύθερος από το οινόπνευμα.
Ο ρόλος της οικογένειας , των φίλων και του άμεσου περιβάλλοντος είναι πάντα καταλυτικός στην θεραπευτική προσέγγιση του εθισμένου στο οινόπνευμα, όπως ασφαλώς και σε άλλα φάρμακα. Η οικογένεια ως κύτταρο φροντίδας χρειάζεται θεραπεία όταν οπωσδήποτε μέλος κάνει κατάχρηση ουσιών , ώστε να βοηθηθεί να σηκώσει το φορτίο. Οι θεραπευτικές προσεγγίσεις που περιλαμβάνουν την οικογενειακή μονάδα και τα προβλήματα κατάχρησης ουσιών , θεωρούνται πιο αποτελεσματικές από τις ατομικές προσεγγίσεις .
Οι θεραπευτικές προσεγγίσεις με βάση την οικογένεια είναι 4-5 φορές πιο επιτυχείς στην αντιμετώπιση των ναρκομανών και των αλκοολικών , από τις ατομικές προσεγγίσεις . Η ακρίβεια της εκτίμησης του μεγέθους του προβλήματος αυξάνεται με τη λήψη πληροφοριών και απόψεων από πολλά μέλη της οικογένειας , γεγονός που αυξάνει την έγκαιρη αναγνώριση των προβλημάτων κατάχρησης ουσιών , από την οικογένεια και παρέχει σε όλους την δυνατότητα να μάθουν και να ωφεληθούν από την διαδικασία . Αυτή η προσέγγιση δίνει κουράγιο στην οικογένεια να αισθανθεί περισσότερο ‘’δικά της ’’ τα προβλήματα κατάχρησης ουσιών και τα οικογενειακά προβλήματα συχνά συνοδεύουν αυτή την κατάχρηση. Μια αντιμετώπιση με βάση την οικογένεια δίνει κίνητρο στον έφηβο να αναζητήσει βοήθεια και να παραμείνει στο θεραπευτικό πρόγραμμα αυξάνει την πιθανότητα για μια επιτυχή παραπομπή του εφήβου ασθενούς και ενθαρρύνει την ανάμειξη της οικογένειας στη θεραπεία, από την οποία μπορούν να ωφεληθούν τόσο αυτοί όσο και ο έφηβος. Η αντιμετώπιση με βάση την οικογένεια βοηθά επίσης τους παιδιάτρους να ανιχνεύσουν τις οικογενειακές δυνατότητες ή τις ευθύνες , κάτι πολύ βοηθητικό στην θεραπεία. Η επικοινωνία με τον έφηβο μπορεί να είναι δύσκολη και οι οικογένειες μπορεί να βοηθήσουν τον παιδίατρο και το αντίθετο. Ο παιδίατρος μπορεί να δει ότι οι δρόμοι επικοινωνίας της οικογενείας και οι σχέσεις είναι δυσλειτουργικές και πρέπει να εξεταστούν παράγοντες που συμβάλουν στα προβλήματα κατάχρησης ουσιών. Η συζήτηση κατάχρησης ουσιών με τον έφηβο μπορεί να αποκαλύψει την κατάχρηση μιας ουσίας ή και την εξάρτηση ενός γονιού, ή την άρνηση και την ελαχιστοποίηση των προβλημάτων της οικογένειας , καθώς επίσης και την ελλιπή ενημέρωση του για τους κινδύνους ρου αλκοόλ. Από έρευνα που έγινε στην Αθήνα, διαπιστώθηκε ότι το 94% των εφήβων που ρωτήθηκαν είχαν μερική γνώση των κινδύνων από το αλκοόλ , ενώ το 6% δεν γνώρισαν τους κινδύνους . φορείς ενημέρωσης τους διαπιστώθηκε ότι το 55% ήταν γονείς , στο 20% τα ΜΜΕ και στο 19% το σχολείο . Επειδή τα προβλήματα κατάχρησης ουσιών είναι τόσο συνηθισμένα στους εφήβους και επειδή οι επισκέψεις τους στους ιατρούς είναι σπάνιες , είναι ουσιώδες σε κάθε επίσκεψη στον παιδίατρο να περιλαμβάνεται και συζήτηση για το κάπνισμα , το αλκοόλ και άλλα φάρμακα, ειδικά αν αποκαλυφθεί θετικό οικογενειακό ιστορικό.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Το πρόβλημα της χρήσης και της κατάχρησης αλκοόλ στην εφηβική ηλικία εξακολουθεί να υπάρχει , παρά τις προσπάθειες που κατά καιρούς γίνονται για την αντιμετώπιση του προβλήματος (απαγόρευση πώληση αλκοόλ στους εφήβους , περιορισμός των διαφημίσεων κλπ.). Οι γονείς αλλά και οι παιδίατροι , πρέπει να είναι σωστά ενημερωμένοι και ευαισθητοποιημένοι για την έγκαιρη ανίχνευση και σωστή αντιμετώπιση των εφήβων που κάνουν χρήση αλκοόλ , πριν αυτοί φτάσουν σε σημείο εθισμού. Παρόλα αυτά υπάρχει τρόπος αντιμετώπισης του προβλήματος για αυτό μη διστάσετε να χρησιμοποιήσετε τις συμβουλές προκειμένου να αρνηθείτε κάτι που δεν εγκρίνετε : πρώτον πες όχι κατηγορηματικά κοιτώντας τον συνομιλητή σου στα μάτια ( δισταγμοί και παύσεις δίνουν χώρο στους άλλους να συνεχίσουν την πίεση ). Πρότεινε αντί να για να πιείτε αλκοόλ να κάνετε κάτι διαφορετικό (παιχνίδια, σπορ , ψυχαγωγία κ.α.). Αν παρόλα αυτά η παρέα σου συνεχίζει να σε πιέζει για να πιείς αλκοόλ , το καλύτερο είναι να φύγεις όταν εκείνοι πίνουν. Εναλλακτικά μπορείς να βρεις ενδιαφέροντες δραστηριότητες με άλλες παρέες .
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΟΥ ΑΛΚΟΟΛΙΣΜΟΥ ΓΙΑ ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΗ ΤΗΣ ΥΠΑΡΞΗΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ ΚΑΤΑΧΡΗΣΗΣ
ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΕΣ ΚΑΙ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΠΟΥ ΒΛΕΠΕΙΣ ΝΑ ΣΥΜΒΑΙΝΟΥΝ ΣΤΟΝ ΔΙΚΟ ΣΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟ ΚΑΙ ΣΥΝΔΕΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΚΑΤΑΧΡΗΣΗ ΑΛΚΟΟΛ
- Διαπιστώνεις πως καταναλώνει περισσότερες ποσότητες από αλκοόλ από αυτές που κατανάλωνε προηγουμένως .
- Δεν μπορεί να τηρήσει τις υποσχέσεις που έδωσε σε σένα ή άλλους για να μειώσει το αλκοόλ.
- Βλέπεις πως η παρέα και οι φίλοι του επίσης καταναλώνουν υπερβολικές ποσότητες αλκοόλ ή κάνουν χρήση άλλων ουσιών.
- Κάθε φορά που κάνει χρήση αλκοόλ προβάλει όλο και νέες δικαιολογίες , στην ουσία κάποιος άλλος ή κάτι άλλο έχει την ευθύνη για την χρήση και όχι ο ίδιος .
- Αρνείται πως έχει πρόβλημα γιατί όπως λέει καταναλώνει αθώα ποτά όπως είναι η μπύρα και το κρασί.
- Διαπιστώνεις πως η συμπεριφορά του έχει αλλάξει σημαντικά όταν πίνει έστω και λίγες ποσότητες αλκοόλ.
- Αποφεύγει να λαμβάνει μέρος σε εκδηλώσεις που δεν σερβίρεται ποτό και προσπαθεί να μην απουσιάζει από εκδηλώσεις που σερβίρεται ποτό .
- Παρά τις δικές σου προτροπές , αλλά και των άλλων επιμένει να οδηγεί αυτοκίνητο όταν είναι πιωμένος .
- Να έχει κατηγορηθεί από την αστυνομία για υπερβολικά επίπεδα αλκοόλ σε αλκοτέστ.
- Ξεχνά και αρνείται ότι έκανε πράγματα όταν ήταν πιωμένος .
- Λέει ψέματα πως δεν κατανάλωσε αλκοόλ , ενώ εσείς ξέρετε πως ήπιε.
- Κάθε φορά που πίνει και δημιουργείται επεισόδιο να εκφράζει μεταμέλεια , αλλά σύντομα να επαναλαμβάνει τα ίδια.
- Να έχει οικονομικές δυσκολίες που σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με την κατανάλωση ποτού από τον ίδιο.
- Δείχνει την ανυπομονησία του για την ώρα που θα μπορεί να πιεί ποτό.
- Να κρύβει μπουκάλες με αλκοόλ και να τις βρίσκεις σε διάφορα σημεία στο σπίτι , στον κήπο ή στο αυτοκίνητο για να τα έχει σε περίπτωση που δεν επιτρέπεται να πιεί.
ΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΝΙΩΘΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ
ΤΟΥ ΔΙΚΟΥ ΣΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΠΟΥ ΚΑΝΕΙ ΚΑΤΑΧΡΗΣΗ ΑΛΚΟΟΛ
- Φοβάσαι να είσαι κοντά του όταν πίνει μήπως σε κακοποιήσει προφορικά ή σωματικά.
- Φοβάσαι να συζητήσεις για την κατάχρηση αλκοόλ γιατί μπορεί να γίνει βίαιος.
- Νιώθεις ενοχές για την χρήση αλκοόλ που κάνει ή για την κατάντια του.
- Όταν βρίσκεσαι κοντά του πίνει νιώθεις άγχος ή υπερένταση.
- Φοβάσαι να μπεις στο αυτοκίνητο του ύστερα από χρήση αλκοόλ.
- Να νιώθεις πως τα παιδιά του τον φοβούνται όταν καταναλώνει αλκοόλ.
ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΠΟΥ ΥΠΟΧΡΕΩΘΗΚΕΣ ΝΑ ΚΑΝΕΙΣ ΓΙΑ ΝΑ ΚΑΛΥΨΕΙΣ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΠΟΥ ΕΧΕΙ ΜΕ ΤΟ ΑΛΚΟΟΛ
Να λες ψέματα για την χρήση που έκανε.
- Τον βοήθησες να δικαιολογηθεί για απουσίες του από την δουλειά λέγοντας πως είναι άρρωστος ή πως έχει υποχρεώσεις προς την οικογένεια του.
- Να του αγοράσεις ποτό για το σπίτι ,μπροστά στον κίνδυνο να πάει έξω και να πίνει ανεξέλεγκτα .
- Να του κάνεις παρέα στο ποτό ελπίζοντας να ελέγχεις την κατάχρηση του.
- Να συμμετέχεις σε εκδηλώσεις και σε χώρους ή να συναντηθείς με άτομα που δεν σου αρέσουν απλά και μόνο για να ελέγξεις την κατανάλωση του ποτού του.
- Παρ ’όλους τους φόβους και τις επιφυλάξεις σου να ανέβεις στο αυτοκίνητο του ενώ είναι μεθυσμένος.
